W psychologii ostatnich lat ale i wcześniejszych pojawiały się koncepcje optymalnego funkcjonowania, nazywane wcześniej modelami osobowości dojrzałej. Wszystkie one mają jedno ograniczenie, dotyczą człowieka kultury zachodniej, i wiele zalet, promują bowiem adaptacyjne i twórcze aspekty psychospołecznego funkcjonowania człowieka. Przedstawiając wiodące koncepcje optymalnego funkcjonowania wskażę na ich uwarunkowania temperamentalno-osobowościowe, społeczne i psychiczne. Optymalne funkcjonowanie ma dwie strony: realizacja wewnętrznego potencjału oraz realizacja wartości odkrywanych w świecie.
Przedstawię również trzy modele optymalnego funkcjonowania: cybernetyczny, egzystencjalny i autorski, a na koniec wskażę, z jakimi wyzwaniami przyjdzie się mierzyć człowiekowi pierwszej połowy XXI wieku i co to będzie znaczyć dla możliwości optymalnego funkcjonowania.